What is Meditation, why Meditate, Benefits of Meditation?
 |
| ध्यान म्हणजे काय |
ध्यान म्हणजे काय,ध्यान चा अर्थ
ध्यान म्हणजे मन एकाग्र करणे होय.
ध्यान Meditation हा प्रत्येक सजीवांच्या जीवनाचा अविभाज्य घटक असून,ध्यान केल्याने मानवी जीवनात शांति,सुख,समाधान,तसेच मानसिक आरोग्य चांगले राहण्यासाठी मदत होते. या पोस्ट मध्ये आपण ध्यान म्हणजे काय,ध्यान करण्याचे फायदे,ध्यानाचे प्रकार यांची माहिती घेऊया.
How to do Meditation in Marathi.
आपल्या देशातील ध्यानाचा इतिहास हजारो वर्षांचा आहे. ध्यानाला आध्यात्मिक तसेच उपचारात्मक आणि धार्मिक महत्त्व आहे. ध्यानाचा आपल्या Personality वर तसेच शरीरावर खोलवर परिणाम होतो. सध्याच्या काळात त्याची लोकप्रियता वाढत आहे, आणि अधिकाधिक लोक त्याकडे आकर्षित होत आहेत.
कारण आजच्या धावपळीच्या जीवनात ध्यान हा एकमेव सोपा उपाय आहे, जो ध्यान करणाऱ्याला आंतरिक आराम करण्यास मदत करतो. चला तर मग जाणून घेऊया, ध्यान किंवा Meditation म्हणजे काय, त्याचे प्रकार आणि त्याचे फायदे.
ध्यानाला इंग्रजीत मेडिटेशन म्हणतात.
कोणत्याही एका बिंदूवर, कोणत्याही व्यक्तीवर किंवा वस्तूवर मन एकाग्र करणे आणि त्यात लीन होणे याला ध्यान म्हणतात.
दुसऱ्या शब्दांत, मन एकाग्र करण्यासाठी कोणत्याही प्रकारच्या क्रियेला मनयोग म्हणजेच ध्यान म्हणतात. आपल्या देशात ही क्रिया प्राचीन काळापासून चालत आलेली आहे आणि ती केवळ हिंदू धर्माचे लोकच नाही तर जवळपास सर्वच धर्माचे लोक करतात.
ध्यानाद्वारे आपण आपली विचारशक्ती मर्यादित काळासाठी संपुष्टात आणू शकतो. ध्यान करताना माणूस कोणत्याही प्रकारच्या विचारांपासून मुक्त होतो आणि त्याचे लक्ष केवळ एका गोष्टीवर केंद्रित करण्यासाठी मदत होते.
Types of Meditation in Marathi.
ध्यानाचे अनेक प्रकार आहेत, परंतु सर्व प्रकारचे ध्यान करण्याचा उद्देश एकच आहे. कोणत्याही प्रकारचे ध्यान केल्याने तुम्हाला केवळ मानसिक आनंद मिळत नाही तर तुम्हाला भावनिकदृष्ट्या शांतता आणि स्थिरता देखील मिळते. ध्यानाचे अनेक प्रकार असल्याने त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे आहेत
1.विपश्यना ध्यान, Vipassana Meditation.
विपश्यना ध्यान Vipassana, Meditation ही ध्यानाची सर्वात महत्वाची पद्धत आहे आणि ही प्रक्रिया श्वासाचा वापर करते. विपश्यना ध्यान करण्याचा मुख्य उद्देश मानसिक शांतीसाठी लक्ष केंद्रित करणे आहे. या ध्यानाच्या नियमित सरावाने तुम्हाला तुमचे विचार समजायला लागतील. हे ध्यान अशा लोकांसाठी सर्वात योग्य आहे ज्यांना मार्गदर्शन करण्यासाठी कोणीही नाही, कारण ते एकट्याने आणि सहजतेने केले जाऊ शकते.
2.आध्यात्मिक ध्यान,Spiritual Meditation.
आपल्या देशात सर्व धर्माचे लोक राहतात आणि सर्व लोक आपापल्या धर्मानुसार पूजा करतात , हे एक प्रकारचे आध्यात्मिक ध्यान आहे.जे प्रार्थना करण्यासारखे आहे. जेव्हा एखादी व्यक्ती पूजा करते, तेव्हा त्याला त्याच्या सभोवतालची शांतता जाणवताच तो स्वतःला भगवंताशी जोडलेला वाटतो. हे ध्यान तुम्ही तुमच्या पूजेच्या ठिकाणी करू शकता. ज्यांना शांत वातावरण आवडते त्यांच्यासाठी आध्यात्मिक ध्यान करणे खूप फायदेशीर आहे.
3.केंद्रित ध्यान, Focused Attention.
केंद्रित ध्यानांतर्गत, हे ध्यान करणारी व्यक्ती त्याच्या पाच इंद्रियांपैकी कोणत्याही एका इंद्रियांचा वापर करून एकाग्रता आणण्याचा प्रयत्न करते . जरी ही सराव पुरेशी सोपी वाटत असली तरी नवशिक्यांसाठी ध्यान करणे खूप कठीण आहे.
4. हालचाल ध्यान Movement meditation.
या ध्यानामध्ये बागकाम, निर्जन ठिकाणी फिरणे आणि इतर गतिशील क्रियाकलापांचा समावेश आहे. असे बरेच लोक आहेत ज्यांना सतत काहीतरी किंवा इतर करणे खूप शांत वाटते. अशा लोकांसाठी डायनॅमिक मेडिटेशन Dynamic Meditation खूप चांगले आहे. हा ध्यानाचा एक सक्रिय प्रकार आहे जिथे या क्रिया तुम्हाला मार्गदर्शन करतात.
5. मंत्र ध्यान,Mantra meditation.
ध्यान पद्धतींमध्ये मंत्र ध्यानाला एक वेगळे स्थान आहे आणि ते हिंदू आणि बौद्ध परंपरेनुसार सामान्यतः वापरले जाते. मंत्र ध्यानात एखादा शब्द, वाक्य किंवा ध्वनी पुन्हा पुन्हा सांगितला जातो. या प्रक्रियेत, काही वेळ मंत्राचा जप केल्यावर, तुम्ही स्वतःला सक्रिय वाटू शकता. ज्यांना शांतता अजिबात आवडत नाही त्यांच्यासाठीही ही ध्यानधारणा चांगली आहे.
6. Visualization meditation.
Visualization meditation ही एक प्रक्रिया आहे ज्याचा वैज्ञानिकदृष्ट्या खूप अभ्यास केला गेला आहे. हे ध्यान मंत्र ध्यानापेक्षा अधिक अनुकूल आहे. या ध्यानांतर्गत डोळे मिटून एक विशिष्ट चित्र जाणवते, ते चित्र, मोकळे आकाश, सुंदर वाहणारी नदी किंवा देवाची मूर्तीही असू शकते. हिंदू आणि तिबेटी परंपरांमध्ये दृश्य आधारित ध्यानाचा सराव सामान्यतः केला जातो.
Benefits of Meditation in Marathi.
आपल्या सर्वांना हे माहित आहे की ध्यान करणे आपल्या आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर आहे. हे आपल्याला मानसिक, शारीरिक आणि भावनिकदृष्ट्या निरोगी (Physically and emotionally healthy) बनवते. याचा नियमित सराव केल्याने अनेक फायदे आहेत, ते पुढीलप्रमाणे
- Meditation मुळे आपला stress कमी होतो.
- सतत Meditation चा सराव केल्याने, Depression and despair यासारख्या मानसिक स्थितींमध्ये तुमचे मन शांत Peace of mind राहते.
- ध्यानाचा नियमित सराव तुम्हाला चांगली झोप लागते.
- वृद्धत्वाचे परिणाम दूर करण्यातही ध्यान केल्याने मोठे यश मिळते.
- ध्यान केल्याने तुमची Immune system वाढण्यास तसेच रोगांशी लढण्यास मदत होते.
- ध्यानाच्या सतत सरावाने, आपण चयापचय सुधारून By improving metabolism आपले Weight lose करू शकतो.
