International Right to Information Day 2023 : आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिन हा दिवस दरवर्षी 28 सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस जगभरातील लोकांना माहितीच्या अधिकाराबद्दल जागरूक करण्यासाठी आणि माहितीचा अधिकार हा एक मूलभूत मानवी हक्क आहे हे सांगण्यासाठी साजरा केला जातो.
आमचा व्हॉट्स ॲप चॅनल फॉलो करा!
माहितीचा अधिकार म्हणजे काय?
माहितीचा अधिकार म्हणजे सरकारकडून माहिती मागवण्याचे लोकांचे स्वातंत्र्य होय. भारतात 'माहिती कायदा '11 मे 2005' मध्ये केंद्र सरकारने मंजूर केला. 12 ऑक्टोबर 2005 पासून हा कायदा अंमलात आला. भारतीय राज्यघटनेतील अनुच्छेद 19 प्रमाणे प्रत्येक व्यक्तीला भाषण आणि विचार स्वातंत्र्याचा हक्क आहे.
हा अधिकार लोकशाही आणि सुशासनासाठी आवश्यक आहे. माहितीच्या अधिकारामुळे नागरिकांना सरकारच्या कामकाजाबद्दल माहिती मिळू शकते आणि त्यावर नियंत्रण ठेवू शकते.
आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिनाची सुरुवात कशी झाली?
आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिनाची सुरुवात 2002 मध्ये सोफिया, बल्गेरिया येथे झालेल्या जागतिक माहिती स्वातंत्र्य संघटनेच्या (Global Freedom of Information Act) बैठकीत झाली. या बैठकीत, माहितीच्या स्वातंत्र्याचा प्रचार करण्यासाठी आणि सरकारी माहिती मिळवण्याबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी हा दिवस साजरा करण्याचा प्रस्ताव मांडण्यात आला.
आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिनाचे महत्त्व
आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिनाचे महत्त्व खालीलप्रमाणे आहे.- हा दिवस लोकांना माहितीच्या अधिकाराबद्दल जागरूक करतो.
- हा दिवस माहितीचा अधिकार हा एक मूलभूत मानवी हक्क आहे हे सांगतो.
- हा दिवस लोकशाही आणि सुशासनासाठी माहितीच्या अधिकाराच्या महत्त्वावर प्रकाश टाकतो.
आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिनाचे आयोजन
आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिन जगभरातील अनेक देशांमध्ये साजरा केला जातो. या दिवशी, माहितीच्या अधिकाराबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी विविध उपक्रम आयोजित केले जातात. या उपक्रमांमध्ये निबंध स्पर्धा, चित्रकला स्पर्धा, वक्तृत्व स्पर्धा, व्याख्यानमाला, आणि चर्चासत्र यांचा समावेश असतो.
भारतात आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिन साजरा करण्यासाठी केलेल्या उपाययोजना
भारतात, माहितीचा अधिकार अधिनियम, 2005 हा 28 सप्टेंबर रोजी लागू करण्यात आला. या अधिनियमानुसार, भारतातील नागरिकांना सरकारी माहितीला प्रवेश करण्याचा अधिकार आहे. भारत सरकारने आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिन साजरा करण्यासाठी विविध उपाययोजना केल्या आहेत. या उपाययोजनांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे:
माहिती अधिकार अधिनियम, 2005 याबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी सरकार विविध उपक्रम आयोजित करते.
माहिती अधिकार अधिनियम, 2005 च्या अंमलबजावणीवर लक्ष ठेवण्यासाठी सरकार एक स्वतंत्र माहिती आयोगाची स्थापना केली आहे.
माहिती अधिकार अधिनियम, 2005 च्या अंमलबजावणीवर सुधारणा करण्यासाठी सरकार विविध उपाययोजना करत आहे.
निष्कर्ष
आंतरराष्ट्रीय माहिती अधिकार दिन हा एक महत्त्वाचा दिवस आहे. हा दिवस माहितीच्या अधिकाराच्या महत्त्वावर प्रकाश टाकतो आणि लोकांना माहितीच्या अधिकाराबद्दल जागरूक करतो.