Tarabai Modak Biography : ताराबाई मोडक (19 एप्रिल 1892 - 31 ऑगस्ट 1973) या एक मराठी शिक्षणतज्ज्ञ होत्या. त्यांना भारताच्या "मॉन्टेसरी" म्हणून ओळखले जाते. त्यांनी भारतातील प्रीस्कूल शिक्षणात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. त्यांच्या पद्धतीनं कोसबाडच्या आदिवासी समाजात मूक क्रांती घडवून आणली.
ताराबाई मोडक यांचा जीवन परिचय
- जन्मतारीख: 19 एप्रिल, 1892
- जन्मस्थळ: मुंबई
- मृत्यूची तारीख: 1973
- मृत्यूस्थळ: मुंबई
- शिक्षण: युनिवर्सिटी ऑफ़ मुम्बई
- पुरस्कार: पद्मभूषण पुरस्कार
- आई: उमाबाई सदाशिव केळकर
ताराबाईंचा जन्म मुंबईत झाला. त्यांचे वडील सदाशिवराव केळकर हे सुबोध पत्रिका या साप्ताहिकाचे संपादक होते. त्यांचे आई उमाबाई केळकर यांची समाजसुधारणेच्या कार्यात रुची होती. ताराबाईंच्या आई-वडिलांनी त्यांना मुक्त आणि स्वायत्त विचारसरणीने वाढवले.
ताराबाई मोडक यांचे कार्य
ताराबाईंनी 1914 मध्ये मुंबई विद्यापीठातून बी.ए.ची पदवी मिळवली. त्यानंतर त्यांनी एम.ए.ची परीक्षा दिली, पण अयशस्वी झाल्या. एम.ए.ची परीक्षा अयशस्वी झाल्याने त्यांना थोडासा धक्का बसला, पण त्या निराश झाल्या नाहीत. त्यांनी आपले लक्ष बालशिक्षणाकडे वळवले.
1916 मध्ये ताराबाईंनी भावनगरमधील "दक्षिणामूर्ती" या संस्थेत मॉन्टेसरी शिक्षणपद्धतीनुसार प्रशिक्षण घेतले. या प्रशिक्षणात त्यांना गिजुभाई बधेका यांचे मार्गदर्शन मिळाले. गिजुभाई हे मॉन्टेसरी शिक्षणपद्धतीचे प्रणेते होते.
ताराबाईंनी 1916 मध्ये कोसबाड येथे "नूतन बालशिक्षण संघ" स्थापन केला. त्यांनी कोसबाडच्या आदिवासी मुलांसाठी मॉन्टेसरी पद्धतीनुसार शाळा सुरू केली. या शाळेत आदिवासी मुलांना त्यांच्या परिस्थितीनुसार शिक्षण दिले जात असे. ताराबाईंच्या पद्धतींनी कोसबाडच्या आदिवासी समाजात मोठा बदल झाला.
ताराबाईंनी बालशिक्षणावर अनेक पुस्तके लिहिली. त्यांनी "बालशिक्षणाचे तत्त्वज्ञान", "बालशिक्षणाचे धडे", "बालसाहित्याचा उद्देश", "बालशिक्षणाची रूपरेषा" इत्यादी पुस्तके लिहिली.
ताराबाईंनी भारतातील बालशिक्षण क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. त्यांनी बालशिक्षणासाठी अनेक पुस्तके आणि लेख लिहिले आहेत. त्यांना त्यांच्या कार्याबद्दल 1952 मध्ये पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.